mai ve küreselleşme karşıtı çalışma grubu |
GATS Anlaşması Müzakerelerinde Son Gelişmeler 20 Nisan 2004 MAI ve Küreselleşme Karşıtı Çalışma Grubu |
DTÖ Üyeleri, yeni raund’da
verilen GATS taahhütlerini yeterli bulmadılar. 2 Nisan günü özel bir gündemle
toplanan DTÖ Hizmet Ticareti Konseyi katılımcıları GATS turu çerçevesinde devam
eden talep ve taahhütlerin kendilerini hayal kırıklığına uğrattığını
belirttiler. Gelişmiş ülkeler, yapılan yeni taahhütlerin sayısının çok az
olduğundan şikayet ederken, gelişmekte olan ülkeler de taahhütlerin nitelik
açısından tatmin edicilikten uzak olduğunu belirttiler. GATS talep ve taahhütler
sürecinin yavaş ilerlemesinin nedenleri: şu ana kadar sadece 42 GATS üyesi devlet, hizmet alanlarını daha
ileri düzeyde liberalize etmek üzere taahhüt bildirdi. Üyeler bu gecikmeyi, Doha
Raunduna bağlı olarak yeniden alevlenen tarım ve Singapur konuları üzerindeki
uyuşmazlığa bağlıyor ve bu birbirinden farklı anlaşmaların aslında birer
pazarlık aracı, müzakere taktiği olduğunu düşünüyorlar. Diğer
yandan şu ana kadar hiçbir devlet yeni GATS turunu bloke edici bir davranışta
bulunmadığı halde, tarım ürünü ihraç eden Brezilya, Güney Afrika, Filipinler ve
Mısır gibi bazı ülkeler hala GATS taahhütlerini bildirmediler. 18 üye (gelişmekte
olan) devlet tarafından ortaklaşa imzalanan bildiride, gelişmiş ülkelerin 1994 GATS
taahhütlerinde Mode 4 (gerçek kişilerin serbest dolaşımı) konusunda hiçbir gerçek
anlamda gelişme sağlanmadığı belirtildi. Oysa pek çok gelişmekte olan ve en az
gelişmiş ülke açısından GATS sürecinde elde edilebilecek tek kazanç gerçek
kişilerin serbest dolaşımıyla ilgili hüküm olan Mode 4’ten gelecek. Aynı
bildiride, gelişmiş ülkelerin Mode 4 ile ilgili olarak verdikleri tekliflerin Mode 3
ile yani yerelde ticari varlık oluşturma bölümüyle bağlantılandırıldığını,
bunun da gerçek kişilerin serbest dolaşımını iyice zorlaştıracağını
belirtiyorlar. 18’ler
Bloğu, gerçek kişilerin gittikleri ülkede kalma sürelerine ilişkin sınırlamanın,
ön-istihdam koşullarının, ekonomik ihtiyaç testinin, vizeler üzerindeki kota
sınırlamalarının, ayrımcı vergi uygulamalarının, diplomaların tanınması ile
ilgili koşulların da kaldırılmasını talep ediyorlar. Aynı bildiride, bazı
gelişmiş ülkelerin Mode 4’e ilişkin hiçbir taahhütte bulunmadığına da dikkat
çekiliyor. OECD ülkelerinde hizmet sektörleri, GSYİH’nin %69’unu oluşturuyor.
Süreçle ilgili olarak bazı üye devletler taahhütlerin sunulması için yeni bir son
tarih belirlenmesini öneriyor. Diğer bazı üyeler ise böyle bir yeni tarih
belirlenecek olursa sürecin daha da hantallaşmasından kaygı duyuyor. Avustralya, Hong
Kong, Çin, İsviçre, Çin Taipei ve Nikaragua lojistik ve bağlantılı diğer
hizmetlerde daha ileri düzeyde liberalizasyon sağlayacak adımlar atılmasını istiyor.
Bu adımlar atılacak olursa ürün arz ve dağıtım zincirlerinin daha da gelişeceği
küresel düzeyde rekabetçiliğin hızlanacağı belirtiliyor.[1]
Hindistan’ın
Cenevre’de devam eden GATS müzakerelerindeki yeni hedefi, hizmetlerin dışarıya
verilmesi konusunu, ABD’nin önüne koymak. Hindistan, ABD tarafından hizmet
mesleklerinin yabancı ülkelere verilmesini önlemek için giderek artan sayıda önlem
getirilmesine ilişkin kaygılarını DTÖ üyelerinin pek çoğuna da iletmiş durumda.
Hindistan’ın bu konuda yayınladığı son rapora göre ABD halihazırda hizmetlerin
dışarıya verilmesini önlemek için 52 ayrı öneri geliştirmiş bulunuyor. Her ne
kadar şu anda ABD’nin GATS hükümlerini ihlal ettiğini ileri sürmek yasal olarak
mümkün olmasa da, yetkililer, bu girişimlerle GATS’ın en azından hizmetlerin
sınır ötesinde sunulması (Mode 1) ve hizmet sunumunun sınır ötesinde tüketilmesi
(Mode 2) taahhütleriyle ilgili ciddi yasal endişelerinin bulunduğunu belirtiyorlar.
ABD’nin, DTÖ’nün ekseriyetli anlaşmalarından biri olan Hükümet Satın Almaları
anlaşmasına da taraf olduğunu belirten yetkililer GATS’taki bu engelleme
çabalarının bu anlaşmanın hükümlerinin de ihlali olarak değerlendirilmesi
gerektiği görüşündeler. Daha da
önemlisi, serbest ticaretin en büyük savunucularından olan ABD’nin, kendi ulusal (?)
çıkarları için ticareti kısıtlayıcı önlemlere başvurması şaşkınlık
yaratıyor. Konu üzerine bir dizi çalışma yapan ABD Bilgi Teknolojileri Derneği,
hizmetlerin dışarıya verilmesinin ABD’de yalnızca bu yılın başından beri 104.000
kişinin işsiz kalmasına yol açtığını, fakat verimlilikte ciddi bir artışa yol
açan bu girişimin 2003 yılında istihdamın 90.000 düzeyinde artmasını
sağladığını belirtiyor. Öte yandan ABD, Japonya ve İsviçre’nin itirazlarına
rağmen hizmet ticaretinde olası koruyucu önlemlerin kullanılması için kuralların
belirlenmesi konusundaki müzakerelerin devam ettirilmesi üzerinde anlaşma sağlandı. Bu koruyucu önlemleri talep eden ülkeler daha çok Singapur dışında kalan ASEAN ülkeleri. ASEAN, Hükümetlere, hizmetlerin arzı ya da tüketimi ile ilgili geçici olarak kısıtlayıcı önlemler alma izninin örneğin piyasalara serbestçe giriş, ulusal muamele ya da düzenleyici disiplinlerin geri çekilmesi türünden ayrıcalıkların verilmesini, ve hizmet ithalatındaki aşırı artış karşısında yerli hizmet şirketlerinin varlığını tehdit eden bir durum söz konusu olduğunda bu önlemlerin uygulamaya konabilmesini öneriyorlar. ABD ise, bu tip koruyucu önlemlerin yalnızca hizmet çalışanlarının sınır ötesi dolaşımı ile ilgili olan Mode 4. e bağlı olarak kabul edilebileceğini belirtiyor. Halbuki, meslek sahibi gerçek kişilerin serbest dolaşımına getirilecek hangi türden olursa olsun kısıtlamalar, özellikle bilgi teknolojileri, sağlık bakım, muhasebe gibi bir dizi nitelikli eleman gerektiren hizmet alanında, gelişmiş ülkelere oranla çok daha fazla sayıda eğitimli iş gücüne sahip Hindistan gibi ülkeler için son derece yıkıcı sonuçlara yol açacak. Analistler, serbest piyasa ekonomisi yolunda ilerleme sağlandıkça gelişmiş ülkelerdeki ters yönde gelişen korumacılığın da artmasından endişe ediyor.[2]
[1] BRIDGES Weekly Trade News Digest – Volume. 8, Number 13 8 April, 2004 [2] Geneva Diary, Spotlight On Services Liberalisation, Outsorcing curbs may pave way for more barriers By T.S. VISHWANATH : http://www.financialexpress.com/fe_full_story.php?content_id=56965 |