GATT hakkında kısa bilgi: İkinci Dünya Savaşı sonlarına doğru, savaş
sonrasında, dünya ekonomisi ve ticaretinin uluslar arası kurallar üzerinden
yürütülmesini sağlamak amacıyla bir dizi milletler arası müzakere
gerçekleştirildi. Bunlar içinde en önemli olanı, New York, Londra ve Cenevre’deki
hazırlık amaçlı toplantıları müteakiben 1947’de Küba-Havana’da toplanan
Birleşmiş Milletler Ticaret ve İstihdam Konferansıydı. Bu Konferansın sonunda, bir
Uluslar arası Ticaret Örgütü (ITO-International Trade Organisation) kurulmasını
karar altına alan Havana Şartı kabul edildi. Şart’a göre, Konferans katılımcısı
23 ülke, ithalatta uygulanmakta olan gümrük vergilerini büyük oranda azaltma
konusunda aralarında anlaştı. Ancak, ABD’nin bu Şartı , ülke yasalarına
geçirmeyi başaramaması dolayısıyla diğer ülkeler de taahhütlerinden caydılar ve
ITO hiçbir zaman hayata geçirilemedi. Fakat, aynı ülkeler yine 1947 yılında, Havana
Şartı’nda Ticaret Politikalarıyla ilgili bölümü, belli farklı koşullar da
eklemek suretiyle tek bir anlaşmaya, GATT’a dönüştürmeye karar verdiler ve
alelacele hazırlanan bir ön-protokolun yardımıyla GATT Anlaşması 1.1.1948’de
resmen yürürlüğe girdi. Anlaşma, BM’den bağımız bir şekilde uygulandıysa da,
kuruluş kararının BM-Havana Konferansında alınması , Birleşmiş Milletlerin
sanıldığı gibi kapitalizmin küreselleşme sürecinde sorumluluğu olmayan bir yapı
olmadığını -daha pek çok kanıtın yanı sıra- bir kez daha ortaya koymaktadır. GATT anlaşması çerçevesinde bugüne kadar 9
ayrı ticaret raundu yapılmış, her raundda onlarca farklı anlaşma imzalanmıştır:
Orijinal Görüşmeler (1947), Annecy Raundu (1949), Torquay Raundu (1951), Cenevre Raundu
(1955-1956), Dillon Raundu (1960-1962), Kennedy Raundu (1964-1967), Tokyo Raundu
(1973-1979), Uruguay Raundu (1986-1994) ve halen devam etmekte olan Doha Raundu
(2001-....)
DTÖ’nün en önemli
anlaşmaları, Kuruluş Sözleşmesinin eklerinde yer almaktadır:
1-
DTÖ Kuruluş Anlaşması
2-
Ek. 1 A: Çok Taraflı Mal Ticareti
Anlaşması
(i)
Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması 1994
(GATT)
(ii)
Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması 1947
(GATT)
(iii)
GATT’daki belli hükümleri
açıklayıcı metinler
(iv)
GATT’ın VI ve VII. Maddelerinin
uygulanmasına yönelik anlaşmalar
(v)
GATT’a ekli Marakeş Protokolü
(vi)
Devlet Desteklemeleri Anlaşması
(vii)
Tarım Anlaşması (AoA)
(viii)
Sağlık, Temizlik uygulamalarına ilişkin
anlaşma (SPS)
(ix)
Tekstil ve Hazır Giyim Anlaşması (ATC)
(x)
Ticaret Önündeki Teknik Engeller
Anlaşması (TBT)
(xi)
Ticaretle bağlantılı Yatırım
Tedbirleri Anlaşması (TRIMS)
(xii)
Gemi Yükleme Denetimi Anlaşması
(xiii)
Menşe Kuralları Anlaşması
(xiv)
İthalat Lisans Prosedürleri Anlaşması
(xv)
Koruyucu Hükümler Anlaşması
3-
Ek. 1 B: Hizmet Ticareti Genel Anlaşması
(GATS) General Agreement on Trade of Services. GATS Anlaşması 1994 yılında Uruguay
Raundu sonunda imzalanmış sağlıktan, eğitime, turizmden, mühendisliğin çeşitli
dallarına, belediye hizmetlerinden, ulaşım ve telekomünikasyona kadar istisnasız
bütün hizmet alanlarını kapsayan bir anlaşma. 2000 yılı Ocak ayında yeniden
başlayan genişletme müzakereleri halen devam ediyor. Yeni müzakerelerde belirlenen
yönteme göre, anlaşmada sektörlere bağlı olarak değişecek iki tip gruplandırma
yapılacak: Sınıflandırma (Classification) ve Salkımlandırma (Clusturing). İkinci
gruplama anlayışı yani salkımlandırma yönteminin uygulanacağı sektörlerde, ilgili
ve bağlantılı farklı sektörler de anlaşma kapsamına dahil edilecek. Örneğin,
Turizm sektörü anlaşması uyarınca, mühendislikten, su’ya , belediye
hizmetlerinden, kent içi ve şehirlerarası ulaşım, enerji ve sağlık’a kadar insan
(turist) ile ilgili bütün hizmet alanlarının piyasalaştırılması gerekecek.
4-
Ek. 1 C: Ticaretle Bağlantılı Fikri
Mülkiyet Anlaşması (TRIPS)
5-
Ek. 2 : Uyuşmazlıkların çözümü ile
ilgili kural ve prosedürlerin anlaşılması
6-
Ek. 3 : Ticaret Politikası İnceleme
Mekanizması (TPRM)
7-
Ek. 4 : Ekseri Çoğunluklu Ticaret
Anlaşmaları:
(i)
Sivil Havacılık Ticareti Anlaşması
(ii)
Hükümet Satın Almaları Anlaşması
8-
Kararlar ve Deklarasyonlar
(i)
En az gelişmiş ülkelerin yararına
hükümlerle ilgili karar
(ii)
DTÖ’nün IMF ile ilişkisini anlatan
deklarasyon
(iii)
Hizmet Ticareti ve Çevreye ilişkin Karar
(iv)
Finansal Hizmetlere ilişkin Karar |